H ελιά είναι το δέντρο που λάτρευαν από την αρχαιότητα οι Έλληνες. Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία η Θεά Αθηνά δώρισε στους Αθηναίους την πρώτη ελιά του κόσμου, η οποία φύτρωσε εκεί όπου χτύπησε το δόρυ της, κατά τον αγώνα μεταξύ των θεών για την ανάδειξη του προστάτη των Αθηνών.
Στους Ολυμπιακούς αγώνες που ξεκίνησαν το 776 π.Χ., οι αρχαίοι Έλληνες στεφάνωναν τους νικητές με τον «κότινο» φτιαγμένο από κλάδιά ελιάς από το ίδιο άγριο ελαιόδεντρο, πηγή έμπνευσης των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.
Μετά τις ανασκαφές στο οροπέδιο των Μεθάνων, του αρχαιότερου ελαιοτριβείου στον ελληνικό χώρο (που χρονολογείται 4000 π.Χ.) γνωρίζουμε ότι η χρήση του ελαιόλαδου ήταν γνωστή ήδη από εκείνη την εποχή καθώς επίσης και οι ανασκαφές στην Κνωσό, έφεραν στο φως πήλινα λυχνάρια που έκαιγαν λάδι, της πρωτομινωικής εποχής (πριν το 3000 π.Χ.)
Οι Αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν την σωματική τους δύναμη και την πνευματική τους ευεξία στην κατανάλωση ελαιόλαδου και σύμφωνα με τον πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη, το ελαιόλαδο θεωρούνταν ευεργετικό για περισσότερες από 60 θεραπευτικές χρήσεις αποκαλώντας το «Μεγάλο Θεραπευτή».
Σήμερα γνωρίζουμε ότι το ελαιόλαδο περιέχει υψηλά επίπεδα μονοακόρεστων λιπαρών οξέων καθώς και πληθώρα βιοδραστικών συστατικών. Από αυτά, τα φαινολικά συστατικά είναι τα εκτενέστερα μελετημένα. Σχετικά με τα οφέλη των μονοακόρεστων λιπαρών οξέων στην ανθρώπινη υγεία, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Ποτών (FDA) αδειοδότησε ποιοτικούς ισχυρισμούς υγείας (health claims), για πρώτη φορά το 2004, σχετικά με την προστασία που προσφέρουν τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα του ελαιολάδου κατά του κινδύνου καρδιοαγγειακών παθήσεων.
Το ελαιόλαδο όμως είναι παραπάνω από μια πλούσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Τα φαινολικά του συστατικά έχουν δείξει αντι-φλεγμονώδεις και χημειο-προστατευτικές ιδιότητες. Η ολεοκανθάλη (oleocanthal) του ελαιόλαδου, έχει βρεθεί να έχει παρόμοια δράση με το αντιφλεγμονώδες φάρμακο ibunoprofene.
Στην Ελλάδα οι ιδανικές γεωκλιματικές συνθήκες καθώς και οι ηλιόλουστες μέρες σε συνδυασμό με τις κατάλληλες συνθήκες καλλιέργειας έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός παγκοσμίως ανώτερου επίπεδου, εξαιρετικά παρθένου
Η ποιότητα καθορίζεται από τα εξής χαρακτηριστικά:
• Χρώμα
• Γεύση και άρωμα
• Οξύτητα
•´Ελαφρύ και βαρύ
• Οξείδωση
Τα «παρθένα ελαιόλαδα» κατατάσσονται και ταξινομούνται αναλυτικά με τις ακόλουθες ονομασίες, ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε ελεύθερα λιπαρά οξέα (οξύτητα) και με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που προβλέπονται για την κάθε κατηγορία:
- Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο (οξύτητα ≤0,8%)
- Παρθένο Ελαιόλαδο (οξύτητα ≤2,0%)
- Ελαιόλαδο Λαμπάντε (οξύτητα >2,0%) (είναι ακατάλληλο για κατανάλωση ως έχει και προορίζεται για ραφινάρισμα ή για βιομηχανική χρήση).
